Quyền hạn của Phó tổng thống: Kiểm hay từ chối các lá phiếu Đại cử tri bị tranh chấp
Lúc 1 giờ chiều, theo giờ địa phương vào ngày 06/01/2021, các thành viên của Quốc hội sẽ tập trung trong phòng của Hạ viện, để quan sát việc chứng nhận chính thức các phiếu bầu của Đại Cử tri cho tổng thống Hoa Kỳ.
Phó Tổng thống Mike Pence trong Vườn Hồng của Tòa Bạch Ốc hôm 13/11/2020. (Ảnh Mandel Ngan/ AFP qua Getty Images)
Mặc dù thường thì đây là một hình thức, nhưng cho đến nay, không có gì là bình thường xung quanh cuộc bầu cử của năm nay, giữa nhiều cáo buộc về gian lận cử tri ở các tiểu bang chiến địa quan trọng.
Tình hình là phức tạp bởi thiếu một sự rõ ràng về các hàng rào bảo vệ hiến pháp và hợp pháp cho quy trình này. Phiên họp chung của Quốc hội rất có thể dẫn đến bế tắc, mà trong đó một người chiến thắng rõ ràng trong cuộc đua này không hề được công bố.
Dựa trên các kết quả bầu cử hiện tại, cựu Phó Tổng thống Joe Biden đã nhận được 306 phiếu đại cử tri, so với 232 phiếu cho Tổng thống Trump. Trong khi đó, Đảng Cộng Hòa ở 7 tiểu bang nơi ông Biden tuyên bố chiến thắng, đã gửi các bộ phiếu đại cử tri của riêng họ tới Hoa Thịnh Đốn, và một số thành viên Hạ viện cho biết họ sẽ phản đối các đại cử tri của ông Biden ở một số tiểu bang. Bất kỳ sự phản đối nào đều cần sự ủng hộ từ một thành viên Hạ viện và một thượng nghị sĩ, để được xem xét, và ít nhất đã có một thượng nghị sĩ để ngỏ khả năng ông sẽ tham gia nỗ lực phản đối này.
Vậy điều gì sẽ xảy ra?
Việc kiểm phiếu chủ yếu được điều chỉnh bởi Tu chính án thứ 12 của Hiến pháp và Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri sửa đổi.
Hiến pháp chỉ đơn giản nêu rằng các đại cử tri của mỗi tiểu bang phải họp, lập danh sách các phiếu bầu của mình. “Họ sẽ ký tên và xác nhận chúng,” và gửi các phiếu đó cho chủ tịch Thượng viện, nghĩa là Phó Tổng thống Mike Pence.
“Trước sự chứng kiến của Thượng viện và Hạ viện, Chủ tịch Thượng viện sẽ mở tất cả các chứng nhận và các phiếu bầu, và sau đó các lá phiếu sẽ được kiểm đếm,” bản tu chính năm 1804 nêu rõ.
Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri năm 1887, hiện được gọi Mục 15 Bộ luật Hoa Kỳ số 3, thiết lập một thủ tục về cách kiểm phiếu, cách đưa ra các phản đối, và cách giải quyết các tranh chấp. Đầu tiên, mục này quy định rằng phó tổng thống thực sự chủ trì quá trình này. Sau đó, nó quy định các nhà lãnh đạo Hạ viện và Thượng viện mỗi người chỉ định 2 kiểm phiếu viên. Phó Tổng thống mở các phong bì có chứng nhận phiếu bầu và giao chúng cho những kiểm phiếu viên này, để kiểm phiếu. Sau đó những kiểm phiếu viên này đọc to thành tiếng, đếm chúng, và giao chúng lại cho Phó Tổng thống để thông báo các kết quả.
Sau đó, bằng một cách diễn đạt khá phức tạp, luật này nói rằng các thành viên Quốc hội có thể phản đối. Ít nhất một phản đối từ mỗi viện là cần thiết để kích hoạt một cuộc bỏ phiếu riêng rẽ của Hạ viện và Thượng viện, về các phản đối đó. Nếu cả 2 viện đồng ý, những đại cử tri bị phản đối sẽ bị từ chối. Điều đó hầu như không xảy ra xét bối cảnh Đảng Dân Chủ chiếm đa số trong Hạ viện.
Nếu 2 nhóm đại cử tri được đưa ra để kiểm phiếu, Hạ viện và Thượng viện cần bỏ phiếu riêng về việc nhóm nào là hợp pháp và nhóm nào nên bị bác bỏ. Nếu mỗi viện bỏ phiếu khác nhau [cho các nhóm], thì nhóm được thống đốc tiểu bang chứng nhận sẽ được tính. Điều đó sẽ giao chiến thắng về cho ông Biden.
Vấn đề là, có rất nhiều cơ quan phân tích pháp lý cho rằng Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri là vi hiến. Không phải là việc của Quốc hội tự cho mình thẩm quyền quyết định nhóm đại cử tri nào là đúng, và những lá phiếu nào nên bị từ chối. Một nhóm các nhà lập pháp và học giả pháp lý đã tranh luận rằng Quốc hội cũng không có quyền chỉ định các thống đốc tiểu bang làm trọng tài chung cuộc.
Có 2 lập luận cho việc ai có quyền hợp hiến để quyết định đại cử tri đoàn nào được chọn.
Lập luận thứ nhất: Một số luật gia nói rằng chính phó tổng thống là người có toàn quyền quyết định những lá phiếu nào được tính. Lập luận này cho rằng những người phác thảo Hiến pháp Hoa Kỳ có ý để phó tổng thống là người duy nhất có quyền kiểm phiếu vì nghị quyết đồng ý kèm theo Hiến pháp nói rằng Thượng viện cần bổ nhiệm Chủ tịch của mình “vì Mục đích duy nhất là nhận, mở, và kiểm Phiếu bầu cho Tổng thống.”
Ngoài ra, trước khi Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri được thông qua, phó tổng thống luôn là người kiểm phiếu, đôi khi bất chấp những phản đối lớn từ phía Quốc hội. Ông Thomas Jefferson đã làm như vậy với tư cách là phó tổng thống trong cuộc bầu cử năm 1800, đếm số phiếu không hoàn toàn tuân thủ hiến pháp của tiểu bang Georgia, và trên thực tế là để bảo đảm nhiệm kỳ tổng thống của chính ông.
Thomas Jefferson là tác giả soạn thảo chính của bản “Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ”. (Ảnh Phạm vi công cộng)
Các nhà lập pháp tiểu bang Arizona và các đại cử tri của Đảng Cộng Hòa, cùng với Dân biểu Louie Gohmert, đã đệ một đơn kiện liên bang, yêu cầu tòa án làm rõ theo luật này là Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri là vi hiến và quyền lực của phó tổng thống là cao nhất.
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều đồng ý.
Giáo sư John Harrison của Đại học Virginia, một chuyên gia về lịch sử hiến pháp, cho biết phó tổng thống không có “bất kỳ quyền lực hiến pháp nào để đưa ra các quyết định” về việc những lá phiếu nào được tính.
Ông Harrison lập luận rằng luật này không đủ hiệu lực đến mức “Quốc hội không có quyền đưa ra tuyên bố cuối cùng [về các quyết định của mình liên quan đến việc kiểm phiếu].” Nhưng điều đó không có nghĩa là Quốc hội không thể quy định bất kỳ quy tắc nào.
“Hiến pháp yêu cầu kiểm phiếu với sự hiện diện của cả 2 viện, vì vậy tôi nghĩ rằng việc thiết lập các thủ tục cho một cuộc kiểm phiếu nằm trong quyền hạn của Quốc hội,” ông Harrison nói với The Epoch Times qua email.
Lập luận thứ hai: Hiến pháp trao quyền xác định cách thức các đại cử tri được chọn vào các cơ quan lập pháp của tiểu bang. Do đó, bất kỳ tranh chấp về việc những lá phiếu nào nên được tính, phải được giải quyết bởi các cơ quan lập pháp của tiểu bang.
Vấn đề là, các cơ quan lập pháp tiểu bang không có mặt trong phiên họp và họ không thể tập hợp trong một phiên họp đặc biệt mà không có sự kêu gọi từ các thống đốc, vốn là những người đã từ chối làm như vậy. Trong khi đó, việc các cơ quan lập pháp thường giao phó quyền chứng nhận đại cử tri cho Thống đốc và Tổng thư ký Tiểu bang, làm suy yếu thẩm quyền của chính họ về vấn đề này.
Dự án Amistad bảo thủ của Hiệp hội Thomas More, đã đệ một đơn kiện liên bang. Họ lập luận rằng quyền lực của các cơ quan lập pháp, là vừa “duy nhất vừa không được giao phó [cho bên khác],” và do đó bất kỳ đạo luật liên bang và tiểu bang nào làm ngược lại, đều là vi hiến và vô hiệu.
Điều đó không chỉ phá bỏ một số điều khoản của Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri, mà còn khiến các phiếu đại cử tri chưa được các cơ quan lập pháp tiểu bang chứng nhận sau bầu cử, là bất hợp pháp.
Bất kể các tòa án sẽ nói gì, vấn đề cốt lõi là điều gì sẽ diễn ra trong các phòng của Hạ viện vào ngày 06/01? Liệu ông Pence sẽ từ chối tuân theo Đạo luật Kiểm phiếu Đại cử tri? Liệu một số kiểm phiếu viên sẽ bất đồng quan điểm? Nếu tình hình trở nên xấu đi cho Đảng Dân Chủ thì Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi (Dân Chủ-California) có cố gắng kết thúc phiên họp sớm không?
Không có cách nào để biết cả. Ông Pence đã không để lộ ý định của mình.
Petr Svab
Cẩm An biên dịch.
