Tạp ghi: “Để được còn thấy nhau”

Lời nhắn của Hải Quân Trung tá Phú trở về Dallas sau một thời gian dài bỏ Dallas ra đi để mời gọi lại những người quen thân cũ ngày xưa… Lời nhắn thật thâm thúy về một sự họp mặt và có thể chia tay bắt đầu ở tuổi 70, 80…Với tôi đã hơn hai mươi năm rồi còn gì mới gặp lại Trung tá Phú. Hình ảnh của anh trong ký ức tôi cũng mờ nhạt qua thời gian. Nhưng lời mời anh thật tha thiết đã làm cho mọi người chạnh lòng về một cuộc chia tay theo nghĩa đen lẫn nghĩa bóng của con người; đó là sống và chết…  

Trung tá Phú.

Từ ngàn xưa đến ngàn sau, muôn người vẫn còn thao thức và băn khoăn cho một lời giải đáp. Bởi sống - chết là một mầu nhiệm. Con người phải biết sống để khám phá huyền nhiệm đời mình. Thao thức, cật vấn về đích điểm, tận cùng của kiếp người là gì, nghĩa là vẫn còn trăn trở để đi tìm cho mình một lẽ sống. Tôi chẳng phải là triết gia để có thể đặt nền móng cho một dòng suy tư mới. Chắc chắn là thế. Hơn nữa, phận tài hèn mọn, trí tài sơ thiển, tôi chỉ xin được mạo muội gom góp những suy tư vụn vặt như hạt cát ở dưới đại dương, tựa giọt sương chìm trong biển lặng, mong rằng cũng có thể làm giọt nước mát giữa trưa hè oi bức cho lữ khách đường xa, hay làm đốm lửa lập lòe để soi bước đường ai trong đêm tối, hoặc có thể chỉ là ngọn gió để mong làm lay chuyển cánh lá khô gầy mùa Đông trơ trụi, cũng có thể là lời thức tỉnh cho những ai đang mê ngủ trong vỏ bọc hưởng thụ vinh quang trần thế.

 “Người Phật Tử coi cái chết là một trong 4 khâu của định luật “thành, trụ, hoại, diệt”. Bất cứ sự vật nào thuộc thế giới hiện tượng, nghĩa là có hình có tướng, đều phải trải qua bốn giai đoạn của hiện hữu: Thành (từ chưa có trở nên có), Trụ (tồn tại một thời gian), Hoại (bị hư hoại, yếu dần, suy thoái), và Diệt (cuối cùng bị tiêu diệt, mất đi, không còn tồn tại nữa). Chết chính là khâu cuối cùng của 4 giai đoạn hiện hữu trên cho mọi vật sống, mọi chúng sinh, là giai đoạn từ có trở về không.

Ðịnh luật “thành, trụ, hoại, diệt” là định luật phổ quát tuyệt đối cho tất cả mọi sự vật vô thường (hay thay đổi) trong thế giới hiện tượng: Theo định luật này, phàm cái gì có sinh thì phải có diệt, chỉ những cái không sinh mới không diệt thôi. Hễ cái nào đã từng sinh ra, nghĩa là trước chưa có mà sau lại có, ắt thuộc loại bất tất, vô thường, hay thay đổi, mà thay đổi tức là phải “thành, trụ, hoại, diệt”, cuối cùng phải bị hủy hoại, tiêu diệt, nghĩa là chết.” (Nguyễn Chính Kết, quan niệm của Phật giáo về cái chết, định luật cho thế giới hiện tượng).

Phật giáo quan niệm, chết không phải là hết hay chấm dứt mọi cảnh khổ đau nhưng là tiếp tục cho đến khi hoàn toàn giải thoát được hết các ác nghiệp. Luân hồi trả nghiệp không chỉ là quan điểm Phật giáo mà còn là quan điểm của các tôn giáo khác trước khi Phật giáo ra đời như Ấn giáo, Bà-la-môn giáo. Thế nên, chết không phải là hết mà chỉ là sự thay đổi từ cảnh giới này sang cảnh giới khác.

Đối với Phật giáo, những giây phút cuối đời người thân sắp từ giã cõi trần, người Phật tử lưu tâm, lắng lo và nâng đỡ họ có những tư tưởng và tâm tình tốt đẹp, hướng thiện, nghĩ về những hình ảnh đẹp, cao thượng, để người thân sắp biệt ly có thể vãng sinh tới nơi tốt lành, tạo điều kiện cho họ tiến tới cảnh siêu thoát, tới niết bàn. Điểm này, Phật giáo có nét tương đồng với Công giáo. Người sống có thể giúp đỡ người sắp lìa trần hướng thiện, tin tưởng vào tình thương của Chúa, ăn năn sám hối các tội lỗi, bớt cảnh khổ đau, giảm thiểu các hình phạt mà sau khi từ giã cõi đời họ phải đền bù để được chóng hưởng tôn nhan Thiên Chúa, Đấng sẽ ban cho họ hạnh phúc muôn muôn đời.

Vì thế, người phật tử luôn sống vươn lên, hướng thiện, ăn chay tụng niệm, cứu giúp chúng sanh, mong cho mình và mọi người sau này được cứu thoát, đạt cảnh giới, siêu thoát, tiến tới niết bàn, “kiến tánh” để trở “thành Phật”. Người phật tử sống có mục đích, có sự sống đời sau nên họ làm lành lánh giữ, sống công bình bác ái, giúp đỡ tha nhân và yêu thương đồng loại. Giáo lý của Phật giáo về sự chết và về sự tồn tại sau khi chết là một cách giải đáp những thắc mắc sâu xa của con người.

Đối với người Kitô hữu, chết không phải là hết mà là bước vào một đời sống mới, đời sống vĩnh cửu trong Đức Kitô Phục sinh – Đấng đã chết và sống lại và ban cho nhân loại sự sống vĩnh hằng, nơi con người không bao giờ phải chết nữa. Người Công giáo vẫn dâng lời ca tiếng hát cho người quá cố : “Sự sống này chỉ thay đổi mà không mất đi”. Hoặc ông, bà, anh, chị đã về nhà Cha, hay đã được Chúa gọi về. Trong kinh tiền tụng cầu cho người tín hữu đã qua đời: “Lạy Chúa, đối với những người tin kính Chúa, sự sống không bị hủy diệt, nhưng được biến đổi, và khi thời gian sống của họ trên trái đất này chấm dứt, họ có được một nơi cư ngụ vĩnh viễn trên quê trời”. Ông bà ta cho rằng chết là cuộc hành trình trở về quê hương đích thực, nên mới có chuyện sinh ký tử quy – sống gởi thác về. Sách giáo lý Công giáo nói: “Chết là kết thúc cuộc lữ hành trần thế, kết thúc thời gian Thiên Chúa gia ân và xót thương để mỗi người thực hiện cuộc sống theo ý định của Ngài.”

Chết là linh hồn lìa ra khỏi xác, đợi chờ sự phán xét của Thiên Chúa: được lên thiên đàng, trong luyện ngục hay bị đọa đầy ở hỏa ngục; được vinh phúc hay bị kết án. Ở một trong ba cõi nào là tùy thuộc vào đời sống của chúng ta chọn lấy khi sống ở trần gian này.

Như vậy, cuộc sống của ta mai sau như thế nào, là còn tùy thuộc vào lối sống của ta ở đời này. Thánh Gioan Thánh Giá bảo rằng: khi tuổi đà xế bóng, lúc ngưỡng cửa cuối cùng của đời người, ta sẽ được xét xử theo công bằng và tình yêu. Do đó, ta phải biết chuẩn bị hành trang, để hơn bất cứ lúc nào, được Thiên Chúa kêu mời, ta sẵn sàng hân hoan và tin tưởng ra đi, một sự ra đi trong an bình, không run rẩy sợ sệt, vui vẻ đón nhận cái chết trong ơn lành và tin tưởng vào Đấng luôn muốn sự tốt lành nơi ta, để ta cũng có thể cảm nhận như thánh Ambrôsiô: Thiên Chúa định liệu sự chết như một phương thuốc để cứu chữa tội lỗi. Một thứ thuốc mà ta không nên sợ hãi, bởi vì chính Ngài là Vị Lương Y Tốt Lành đã cho toa đúng liều lượng vì lợi ích của mỗi người. Hay một cách thanh thản, vui tươi, hồn nhiên như thánh Đaminh Saviô coi sự chết thật nhẹ nhàng, yên vui khi được Chúa gọi về, vì tin rằng Thiên Chúa – vị Thầy tốt lành sẽ công thưởng cho những ai sống giới răn yêu thương của Ngài. Hoặc là một lòng khát khao, khắc khoải tìm về chốn quê thật như thánh Augustine: tâm hồn tôi khắc khoải cho đến khi được nghỉ yên bên Chúa. Hay như thiền sư Suzuki, cùng với những người theo Thiền, cái chết không phải là điều kinh hoàng: “Con người với cái chết là một cũng như con người với sự sống là một.” Trước sau vẫn là một thái độ bình thản, an vui khi giờ khắc đến.

Hơn lúc nào hết, chúng ta phải biết chuẩn bị sẵn sàng, để bất cứ lúc nào Chúa muốn, Ngài mời gọi ta trở về với Ngài, ta sẵn sàng gác lại mọi chuyện để bước đi trong bình an, thanh thản. “Cẩn tắc vô ưu!”

Cuộc hành trình của mỗi người trên dương thế dài hay ngắn, lâu hay mau, tất cả đều được kết thúc bằng cái chết. Khi bước vào biên giới vĩnh cửu, nghĩa là bờ bên kia của sự chết, con người phải bỏ lại tất cả những gì mình có thuộc về thế giới vật chất. Trịnh Công Sơn cũng đã từng trăn trở băn khoăn về phận người, “chẳng biết nơi nào là chốn quê nhà”, nên đời cứ mãi quẩn quanh:

“Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi,
Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt
Trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt,
Rọi xuống trăm năm một cõi đi về.”
(Một cõi đi về)

May lắm, cuối cùng ông cũng nhận ra đời người là đi về chứ không phải đi tới. Lúc trầm lắng hay u hoài, ông dạo đàn gẩy khúc tình ca, ngân ca câu hát phận đời: “Những ngày ngồi rủ tóc âm u. Nghe tiền thân về chào tiếng lạ.” (Cỏ xót xa đưa). Có lẽ, ông cũng nghe như hiểu được người “kiếp trước” và người “kiếp sau” kết nối với nhau bởi dòng xoáy của ý thức và luật nhân quả, nên đặc tính của một kiếp này bắt nguồn từ những đặc tính của “kiếp khác”. Như vậy, chết đâu phải là hết. Người sống và người chết có liên hệ mật thiết với nhau. Người sống phải có trách nhiệm nhớ đến những người đã khuất vì đó là tình người, vì ơn cả nghĩa dày, vì loài người với nhau. Nhớ đến để cầu siêu cho họ và cũng là thương đến họ. Những lúc làm người ai chẳng có những sai phạm này lầm lỗi kia; biết đâu họ còn vướng bận trong kiếp người mà mong chờ sự trợ giúp nơi ta. Điều đấy cần lắm. Chắc chắn họ cũng cầu thay nguyện giúp và độ trì cho ta nơi dương thế này. Bởi “Người chết nối linh thiêng vào đời” (Nối vòng tay lớn).

Người Công giáo không chỉ là nhớ đến những người đã khuất mà còn dành riêng một tháng để tưởng niệm và cầu nguyện cho họ. Chúng ta cũng hiểu được rằng, dù con người có cố gắng đến mấy, tốt lành đến mấy, nhưng vẫn có lúc không tránh khỏi những sai phạm lầm lỗi. Có những lỗi phạm từ phía mình, có những sai lầm gây ra từ phía người. Đức công bình bác ái, đức yêu thương phục vụ, lẽ ra, khi còn sống ta phải kiến tạo dựng xây và làm cho anh em, nhưng “giờ khắc” đến, ta chưa kịp làm hay chưa làm đủ khi còn tại thế. Vậy giờ đây, hơn bao giờ hết, họ đang mong chờ, van nài tình thương và sự trợ giúp nơi ta. Nên chúng ta cũng phải nhớ đến, thương yêu người quá cố, tha thứ và cầu thay nguyện giúp cho họ. Xin Chúa mở rộng lòng khoan hồng mà tha bớt các hình phạt cho các linh hồn đang còn vướng mắc nơi luyện tội, để họ mau chóng được hưởng phúc lộc quê trời và diện kiến nhan thánh Chúa.

Lời nhắn của cựu Trung tá Phú cũng có thể là lời kêu gọi chúng ta nên tử tế với nhau hơn, thương yêu và đoàn kết với nhau hơn. Không còn thời gian để hơn thua, tranh giành vì một chút hư danh khi suy tư về cái chết của phận người và về cái chết của chính mình. Chúng ta sẽ cảm thấy tính bất định của sự sống. Qua đó, con người có thể sống tốt hơn, tương quan với tha nhân và yêu thương đồng loại nhiều hơn. Biết chia sớt nỗi niềm, thông cảm, tin yêu và phó thác. Biết chấp nhận và đón nhận bình thản cái chết một cách nhẹ nhàng. Ngẫm suy về sự chết sẽ giúp con người ý thức rõ hơn giá trị của cuộc sống, có cái nhìn tích cực và hành động đúng đắn hơn. Biết yêu thương và quý trọng con người như một nhân vị với đầy đủ ý thức và tự do, chứ không phải coi tha nhân như một món hàng hay bàn đạp để tiến thân dù trong xã hội và kể cả tiến thân trong đàng nhân đức.

Cảm ơn cựu Hải Quân Trung tá Phú đã cho chúng tôi học thêm về ý nghĩa của cuộc sống – “Đề còn thấy nhau” ngoài cuộc sống ngắn ngủi hiện tại và cái chết đang chờ đón những người đã ngã hoàng hôn như chúng ta!!!

Đề được còn thấy nhau