'Tính toán sai lầm hoàn toàn của Trung Quốc về hậu quả của khinh khí cầu
Trước thềm Năm Mới hy vọng của Trung Cộng dường như đang tăng cao rằng căng thẳng với Hoa Kỳ có thể giảm bớt trong những tháng tới.
Bộ Ngoại giao Trung Cộng đã thể hiện điều tương tự vào cuối tháng trước khi nói rằng Trung Cộng sẽ “chào đón” chuyến thăm của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken – một chuyến thăm dự kiến mà các nhà phân tích cho rằng Bắc Kinh coi là cơ hội để giúp củng cố nền kinh tế và hàn gắn các mối quan hệ ngoại giao căng thẳng. Vì vậy, khi một khinh khí cầu tầm cao từ Trung Cộng mang theo trọng tải có kích thước bằng ba chiếc xe buýt được trang bị những thứ mà các quan chức Mỹ mô tả là thiết bị do thám được phát hiện trên lục địa Hoa Kỳ, rõ ràng là lơ lửng phía trên một quốc gia có tài sản quân sự quan trọng và cuối cùng gây ra một tai tiếng quốc tế – và diễn biến này tự nhiên đặt ra những câu hỏi quan trọng về chuyện gì đã xảy ra và tại sao.
Trung Cộng khẳng định chiếc khinh khí cầu bị Mỹ bắn hạ trên Đại Tây Dương hôm thứ Bảy là một quả bóng khí tượng bay chệch hướng. Và các nhà phân tích cho biết, Trung Cộng đã có dấu hiệu vừa mất cảnh giác trước vụ việc vừa muốn ngăn chặn thiệt hại tiềm ẩn, không chỉ định hình tình huống là kết quả của các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của Trung Cộng, mà còn đưa ra một biểu hiện “hối tiếc” hiếm gặp về biến cố đó trong một tuyên bố hôm thứ Sáu.
Trong khi một số sự thật quan trọng của tình hình vẫn chưa rõ ràng, phản ứng chính thức của Bắc Kinh - và thời điểm xảy ra vụ việc, dẫn đến việc Hoa Kỳ hoãn chuyến thăm Blinken - cho thấy giới lãnh đạo của họ hiện đang vật lộn với cách giải quyết một cuộc khủng hoảng ngoại giao đã gây ra thêm căng thẳng cho Trung Cộng trước những căng thẳng mà Trung Cộng đã hy vọng hàn gắn.
“Theo tất cả các tường thuật, giới lãnh đạo Trung Cộng mong muốn được đàm phán trực tiếp với Blinken… rất có thể nhà lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình muốn bảo đảm mọi thứ diễn ra suôn sẻ trước chuyến thăm,” Trang Gia Y Ân (Chong Ja Ian, 庄嘉伊恩), phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore nói. Thành ra, “Biến cố này xảy ra thật khó hiểu và kỳ lạ.”
Các khả năng có thể đưa ra là Bắc Kinh đã đưa ra những chi tiết sơ sài về nguồn gốc của khinh khí cầu, mà lần đầu tiên họ xác nhận là từ Trung Cộng trong một lời giải thích được đưa ra hơn 12 giờ sau khi Ngũ Giác Đài tuyên bố họ đang theo dõi vật thể này. Trong một tuyên bố được đưa ra vào tối thứ Sáu theo giờ địa phương, Bộ Ngoại giao Trung Cộng đã mô tả khinh khí cầu là “khí cầu dân sự được sử dụng để nghiên cứu, chủ yếu là khí tượng học”, đã đi chệch “xa khỏi lộ trình dự kiến” do “khả năng tự điều khiển hạn chế” và lệch về phía tây.
Trong một tuyên bố tiếp theo vào hôm Chúa Nhật, Bắc Kinh dường như tìm cách liên kết thiết bị này với “các công ty”, chứ không phải với chính phủ hoặc quân đội của họ – mặc dù ở Trung Quốc, sự nổi bật của các doanh nghiệp nhà nước và một tổ hợp công nghiệp quân sự mạnh mẽ làm mờ đi ranh giới giữa hai bên. Hôm thứ Hai, Bắc Kinh thừa nhận một khinh khí cầu thứ hai trong những ngày gần đây đã “đi chệch hướng nghiêm trọng” so với lộ trình dự kiến và đi vào bầu trời Mỹ Châu Latinh và Caribê “do nhầm lẫn”. Tuy nhiên, nó đã từ chối cung cấp thêm thông tin về đơn vị nào đã sản xuất khinh khí cầu này.
Trong khi đó, Hoa Kỳ đã trình bày các chi tiết cho thấy vụ việc là một phần của nỗ lực do thám được hỗ trợ bởi một đội khinh khí cầu do thám Trung Cộng mà họ nói đã được phát hiện trên khắp năm châu lục trong vài năm qua.
Các nhà quan sát chính trị tinh hoa của Trung Cộng nói rằng thời điểm xảy ra sự xâm nhập kém tinh tế, trong bối cảnh Trung Cộng đang nỗ lực phối hợp để tái can dự với thế giới và giảm bớt giọng điệu hiếu chiến của chính mình, cho thấy những lời giải thích khác nhau, từ một tính toán sai lầm nghiêm trọng của Bắc Kinh cho đến một sự thiếu sót thông tin liên lạc trong chính phủ hoặc với một thực thể khác.
Tăng Tuấn Hoa, giám đốc Viện Trung Hoa SOAS tại Đại học London, cho biết bất kỳ hoạt động do thám nào liên quan đến không phận Hoa Kỳ sẽ “gần như chắc chắn” phải được sự chấp thuận của lãnh đạo cấp cao, bao gồm cả ông Tập.
Theo Tăng Tuấn Hoa (Steve Tsang, 曾俊华), điều đó cho thấy hoặc đã có một “tính toán sai lầm hoàn toàn” trong đó nhà lãnh đạo Trung Cộng và các cố vấn của ông ta nghĩ rằng Hoa Kỳ sẽ không phản ứng mạnh mẽ với khinh khí cầu, hoặc các nhà lãnh đạo hàng đầu đã không “liên kết các dấu chấm” giữa các hoạt động khác nhau để nhận ra gửi một khinh khí cầu sẽ có khả năng ảnh hưởng đến chuyến thăm của Blinken.
“Ông Tập muốn Blinken đến thăm và thảo luận các vấn đề cùng quan tâm. Tập đang cố gắng khắc phục nền kinh tế sau thảm họa của chính sách Zero Covid và các hạn chế của Hoa Kỳ đối với chất bán dẫn. Vì vậy, ông ấy không thể muốn một sự việc về khinh khí cầu có thể làm hỏng một cuộc họp như vậy,” ông nói thêm.
Trang Gia Y Ân ở Singapore nêu ra một khả năng khác: Giống như nhiều cơ quan quan liêu lớn khác… tay phải có thể không biết tay trái đang làm gì và có thể có một vấn đề đơn giản là thiếu sự phối hợp,” ông nói. Các chuyên gia cho biết, mặc dù câu chuyện cốt lõi vẫn chưa rõ ràng vì chính quyền Trung Quốc vẫn chưa – và có thể không – cung cấp thêm thông tin, nhưng kết quả của vụ việc là một đòn giáng mạnh vào chính sách ngoại giao Mỹ-Trung – và cả Bắc Kinh.
