Sức ỳ của thể chế chính trị Việt Nam

Ngày 5/3, BBC Tiếng Việt có bài “Việt Nam: Tân Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và những “hạt giống đỏ”.

Bài báo nhắc lại, vào năm 2017, trong một buổi tư vấn tuyển sinh đại học ở Nghệ An, có em học sinh đã hỏi, “Muốn làm chủ tịch nước, tổng bí thư thì học trường nào?”.

Ở thời điểm đó, báo chí nhà nước tường thuật, Tiến sĩ Sái Công Hồng, Phó cục trưởng Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho rằng, đây là câu hỏi hóc búa. Tiến sĩ Công Hồng đã nói với các học sinh, trường đại học lớn nhất là “trường đời” và không có trường đại học nào đào tạo hai chức vụ này.

Theo BBC, tân Chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng đã có học vấn và quá trình làm việc khá giống với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ông Nguyễn Phú Trọng có học hàm Giáo sư, Tiến sĩ Chính trị học, chuyên ngành xây dựng Đảng.

Trong khi đó, ông Võ Văn Thưởng tốt nghiệp ngành Triết học, Đại học Tổng hợp TP. HCM, hiện nay là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM.

Ông Thưởng chỉ thuần hoạt động trong Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh sau khi ra trường.

Quá trình công tác của ông Trọng và ông Thưởng cũng hoàn toàn trong nội bộ Đảng Cộng sản Việt Nam, và đều chuyên về Chủ nghĩa Marx-Lenin.

BBC dẫn lời Tiến sĩ triết học Nguyễn Hữu Liêm từ Hoa Kỳ, cho rằng:

“Võ Văn Thưởng là một hiện tượng quyền lực trong một truyền thống và thể chế biết tận dụng những nhân sự ngây ngô, không bản lãnh, chỉ biết ngoan ngoãn tuân theo ngôn ngữ và tập quán chế độ.

“Võ Văn Thưởng dù biết mình bị “đặt đâu ngồi đó” vẫn vui vẻ tham dự cuộc chơi vì không muốn làm mất lòng ai. Ví dụ trường hợp Nguyễn Minh Triết và Nguyễn Tấn Dũng, có thể ví như ngây ngô và quỷ quyệt. Ông Nguyễn Tấn Dũng đã bị loại ngay, vì [Đảng] sợ sự thay đổi lớn“, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Liêm nói với BBC.

BBC dẫn một bài phát biểu vào tháng 12/2022 của ông Nguyễn Phú Trọng, ông khẳng định, “Đội ngũ cán bộ Đoàn đông đảo, trẻ trung, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đã và đang trở thành nguồn cán bộ kế cận tin cậy của Đảng, chính quyền và đoàn thể ở các cấp.”

Ở Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh được xem là “đội dự bị tin cậy của Đảng“. Lực lượng đoàn viên học sinh được xem là nguồn để phát triển đảng viên mới. BBC cho biết.

Nhiều người làm việc trong lĩnh vực nhà nước ở Việt Nam đã và đang chọn con đường ‘tiến thân’ bằng Đoàn Thanh niên, cụ thể hoạt động đoàn thể tích cực thay vì học tập, nâng cao chuyên môn.

BBC cho biết, nhân tố tích cực hay còn gọi là “quần chúng ưu tú” trong hoạt động Đoàn Thanh niên sẽ được bố trí học lớp cảm tình Đảng, viết bài thu hoạch sau lớp học, hoặc những lớp trung cấp hoặc cao cấp lý luận chính trị, từ đó được tiến hành kết nạp đảng và sinh hoạt đảng bộ.

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Liêm nói với BBC rằng, sẽ chưa có một thế hệ kỹ trị cho Việt Nam trong vòng vài thập kỷ tới.

“Vì giới kỹ trị không thể làm chủ tình hình chính trị và ý hệ khi tự bản chất họ chỉ là chuyên gia, chờ chỉ đâu làm đó. Cái cần thiết để thay đổi là một thế hệ chính trị gia mới mang tham vọng quyền lực và nhiệt huyết cách mạng mới ngay trong lòng chế độ. Chuyện này là không thể có trong hoàn cảnh hiện nay – vì các lão thành biết điều này từ bản năng hệ thống.”

BBC nêu dẫn chứng về thế hệ tiếp nối của các cựu lãnh đạo hàng đầu ở Việt Nam đang giữ chức vụ trong Đoàn Thanh niên, ví dụ như Nguyễn Minh Triết, con trai út của cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Nhiều ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam hiện cũng đi lên từ con đường Đoàn. Tiến Sĩ Nguyễn Hữu Liêm bình luận rằng, chế độ Cộng sản có sức ỳ rất mạnh từ bối cảnh lịch sử khó khăn và đầy hãnh tiến, nên cái đà này sẽ còn tiếp tục, cho đến khi tiêu thụ hết tinh thần sử tính từ 100 năm qua. Giống như Triều Nguyễn thế kỷ 19 – 20, chế độ này sẽ tồn tại một cách mặc định, cho đến khi có ngoại lực hay biến cố thế giới làm nó sụp đổ.

Thu Phương – Thoibao.de (Tổng hợp)