Xã hội Việt Nam cần tiền hơn là nhân quyền và dân chủ?
Những năm qua, Việt Nam không ngớt săn tìm để được giao thương, học hỏi kỹ thuật, tiếp thu giáo dục, công nghệ từ các nước Phương Tây, nhưng lại tìm cách khước từ giá trị dân chủ, nhân quyền mà các quốc gia này đưa đến.
Người dân tranh tranh nhau nhận lộc ở chùa Hương
Một điều dễ thấy những năm quá, các đối tác kinh tế, công nghệ, giáo dục của Việt Nam đến từ các quốc gia dân chủ lại thường không phải là đồng minh chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thèm muốn thị trường, khước từ dân chủ
Các nền dân chủ từ Á, sang Âu, đến Bắc Mỹ là những quốc gia phát triển, sức tiêu thụ lớn. Việt Nam luôn theo đuổi để có được những hiệp định thương mại song hoặc đa phương với các quốc gia này nhằm giao thương hàng hóa thuận tiện hơn, thu lợi nhuận cao, ít rủi ro.
Việc bán được hàng vào thị trường Âu, Mỹ, hay Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc còn mang ý nghĩa như hộ chiếu chất lượng, nâng giá trị của hàng hóa để dễ dàng xâm nhập các thị trường khác, tạo sức cho sản xuất trong nước, nâng tầm vị thế quốc gia.
Tuy nhiên, trong các hiệp định thương mại, các nước phát triển phương Tây luôn đòi hỏi về dân chủ, nhân quyền. Đây lại là vấn đề chính quyền Việt Nam tìm mọi cách hạn chế, tránh bị ràng buộc để dễ dàng đàn áp trong nước.
Quá trình đàm phán các hiệp định thương mại, vay vốn… lĩnh vực dân chủ, nhân quyền, quyền lợi người lao động luôn khiến Việt Nam tiêu tốn nhiều năng lượng mặc cả, "cò kè bớt một thêm hai" với các nền dân chủ, hoặc định chế quốc tế.
Điều này dễ dàng nhìn thấy qua Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), đến Hiệp định Thương mại Tự do với Liên minh châu Âu (EVFTA)…
Sau khi Hiệp định EVFTA được ký kết không lâu, công an Việt Nam bắt ngay tiến sĩ Phạm Chí Dũng và các thành viên của Hội Nhà báo Độc Lập.
Ông Phạm Chí Dũng không ít lần kêu gọi Liên minh châu Âu gây sức ép với Việt Nam về nhân quyền trước khi ký kết EVFTA.
Hay hồi tháng 10 năm ngoái, ngay sau khi kết thúc đối thoại nhân quyền Việt - Mỹ, chính quyền Việt Nam đã bắt giữ nhà hoạt động Phạm Đoan Trang.
Việt Nam xem ra không mấy tôn trọng những điều đã cam kết. Chính quyền giải thích cho việc bắt bớ, đàn áp tự do dân sự công dân với cáo buộc, người bị bắt vi phạm luật pháp được đặt ra để triệt tiêu các tiếng nói khác.
Quan niệm về dân chủ, nhân quyền của Việt Nam với thế giới tiến bộ còn khác biệt khá lớn. Bởi theo những cam kết quốc tế của Việt Nam về lĩnh vực này, thì người hoạt động dân chủ ôn hòa không thể bị buộc tội vi phạm luật pháp.
Mặt khác, theo chỉ trích của nhiều người đã sống ở hải ngoại, chính quyền Việt Nam từ sau năm 1975 đến nay thường biến tù nhân trong các vụ án liên quan dân chủ, nhân quyền thành món hàng, như 'tài nguyên nhân quyền' để mặc cả với các nền dân chủ.
Dân chủ là 'không phù hợp'?
Trái ngược với độ mở nền kinh tế được đánh giá hàng đầu thế giới, chính trị, xã hội, truyền thông, giáo dục trong nước vẫn do một đảng cộng sản độc quyền chi phối. Chính quyền hiện nay cố chứng minh rằng hệ thống nhiều đảng phái sau cách mạng tháng 8/1945 chỉ đưa đến thất bại. Hay chính quyền dân chủ của miền Nam sau 1954 dẫn đến đấu đá, tranh giành giữa các đảng, rước giặc vào nhà. Các dẫn chứng này để đi đến kết luận Việt Nam không thích hợp với đa đảng, đa nguyên rất gượng ép và đã thuộc về lịch sử.
Việt Nam nay coi hành động thực tiễn của dân chủ, nhân quyền là mất chủ quyền, đe dọa quốc gia. Việc tăng sức mạnh cho ngành công an, tòa án, nhà tù… cùng rất đông dư luận viên thực ra đang cô lập Việt Nam trong tiến trình dân chủ của nhân loại. Các quốc gia Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan đã thành rồng là nhờ mở ra về dân chủ, nhân quyền, yếu tố then chốt vượt lên một ngưỡng khác, cho quốc gia phát triển hài hòa, bền vững, kích thích sáng tạo.
Các "con rồng" kinh tế châu Á trong quá khứ có nhiều điểm tương đồng văn hóa lớn với Việt Nam vốn được xem "Đông Á đồng văn". Chẳng lẽ quốc gia đồng văn xây dựng được dân chủ trên các nguyên tắc chung của nhân loại, Việt Nam lại tự gạt ra trong lời giải thích, "không thích hợp"?
Những gì diễn ra trên thực tế cho thấy chính quyền của Đảng Cộng sản VN nhìn các nước dân chủ Tây phương một cách thực dụng, như chỗ mua bán, chưa sẵn sàng làm đồng minh chính trị như nhiều quốc gia dân chủ ở Đông Á.
Cái gene hào hùng đó của người Việt dường như chỉ xuất hiện trong quá khứ. Từ thế hệ sinh ra, lớn lên trong chiến tranh, đến các thế hệ X, Y, Z ở Việt Nam hiện nay đều có chung một mẫu số. Họ quan tâm đến tiền, địa vị, hưởng thụ trong những điều được đảng Cộng Sản cho phép, thờ ơ với dân chủ, nhân quyền.
Phải chăng người dân đã bị chính quyền 'tẩy não' thành công, người Việt không cần dân chủ?
Số ít có quan tâm đến dân chủ, nhân quyền bị các mối quan hệ của cuộc sống, nỗi sợ về an toàn, buộc họ phải tự kiểm soát để sống trong sự bức bí.
Ngọn lửa từ các nhà hoạt động trong nước hiện nay không đủ sức đốt lên đám cháy trong chất liệu xã hội trơ cứng, không thể hiện nhu cầu đòi hỏi dân chủ, nhân quyền. Xã hội Việt Nam đang cho thấy khó tạo ra được Cách mạng Nhung, hay Hoa Hồng. Số đông người dân thay vì dành cảm tình, bảo vệ cho những người đấu tranh, nhà hoạt động thì họ là nghi ngờ, xa lánh, dè bỉu.
Sự thành công của đảng Cộng Sản Việt Nam hướng người dân quan tâm đến tiền và biết sợ dân chủ.
Thế nhưng, buồn thay, Đảng càng thành công thì sự thất bại đối với sự dân chủ, nhân quyền của quốc gia càng lớn.
Võ Ngọc Ánh
